Ảnh: Quang Minh.

Trong giai đoạn 2016 - 2020, Bộ Tài chính đã tích cực triển khai ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động quản lý, điều hành nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, đảm bảo bám sát các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước như: Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 4 tháng 5 năm 2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4; Nghị quyết số 36a/NQ-CP ngày 14 tháng 10 năm 2015 của Chính phủ về Chính phủ điện tử; Nghị quyết số 17/NQ-CP ngày 07 tháng 3 năm 2019 của Chính phủ về một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm phát triển Chính phủ điện tử giai đoạn 2019 - 2020, định hướng đến 2025; Quyết định số 1819/QĐ-TTg ngày 26 tháng 10 năm 2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình quốc gia về ứng dụng CNTT trong hoạt động của cơ quan nhà nước giai đoạn 2016-2020; Quyết định số 898/QĐ-TTg ngày 27 tháng 5 năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ về phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ bảo đảm an toàn thông tin mạng giai đoạn 2016 – 2020,...

Trong giai đoạn vừa qua, với sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự phối hợp của các bộ ngành liên quan, cùng quyết tâm và cam kết mạnh mẽ của lãnh đạo Bộ Tài chính và các đơn vị thuộc Bộ Tài chính trong việc triển khai ứng dụng CNTT có trọng tâm, trọng điểm công tác triển khai ứng dụng CNTT giai đoạn 2016-2020 đã đạt được số kết quả chính như sau:

Bộ Tài chính đã chủ động nghiên cứu và ban hành các kế hoạch hành động thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng chính phủ, ban hành văn bản nội bộ về quy chế, quy trình phục vụ việc quản lý, vận hành, khai thác, sử dụng các hệ thống CNTT ngành tài chính, cung cấp dịch vụ công trực tuyến phục vụ người dân, doanh nghiệp. Các văn bản này là cơ sở pháp lý, tiền đề để hướng tới xây dựng Bộ Tài chính số, đáp ứng mục tiêu phát triển Chính phủ số, kinh tế số mà Chính phủ đã đặt ra cho giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030.

Tính đến năm 2020, 100% cán bộ, công chức, viên chức trong Bộ Tài chính đã được trang bị đầy đủ máy vi tính, kết nối đường truyền Internet tốc độ cao, được cấp hòm thư điện tử và thường xuyên sử dụng để trao đổi trong công việc. Bộ Tài chính đã tập trung thúc đẩy phát triển, tạo bứt phá thực sự về hạ tầng công nghệ thông tin - truyền thông, bảo đảm an toàn, an ninh mạng tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp dễ dàng, bình đẳng trong tiếp cận các cơ hội phát triển. Cụ thể: thiết lập hệ thống mạng hạ tầng truyền thông ngành Tài chính để đảm bảo kết nối trao đổi dữ liệu cho 2.737 đơn vị trong toàn ngành; triển khai rung tâm dữ liệu với đầy đủ các điều kiện về môi trường hạ tầng ;  Hệ thống kỹ thuật đảm bảo an toàn thông tin  cũng được Bộ Tài chính trang bị đầy đủ và luôn được duy trì thường xuyên. 

Bộ Tài chính cũng tích cực triển khai các hệ thống nền tảng dùng chung cũng như việc chia sẻ, kết nối, liên thông với các hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia, đồng thời xác định phát triển dữ liệu là một trong những yếu tố trọng tâm để phát triển Chính phủ điện tử đáp ứng sự chỉ đạo, điều hành của Lãnh đạo Bộ trong các hoạt động của Bộ. Hiện toàn ngành có khoảng 31 kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các đơn vị: 17 kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các đơn vị trong ngành Tài chính với các đơn vị ngoài ngành và 14 kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các đơn vị trong ngành Tài chính với nhau.

Đối với lĩnh vực thống kê, với đặc thù là một Bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, để có thể hình thành một hệ thống chỉ tiêu thống kê chi tiết cung cấp các thông tin thống kê cụ thể của từng ngành, lĩnh vực thuộc quản lý của Bộ Tài chính như ngân sách, thuế, dự trữ, tài sản công, giá, chứng khoán, xuất, nhập khẩu,...đòi hỏi phải tổ chức triển khai công tác thống kê thật chuyên sâu về chuyên môn nghiệp vụ. Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư về hệ thống chỉ tiêu, báo cáo thống kê ngành Tài chính và hiện nay đã được triển khai thu thập và cung cấp đầy đủ, chính xác, kịp thời phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành, hoạch định chế độ chính sách về tài chính. 

Với mục tiêu  xây dựng cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia về Tài chính thống nhất đáp ứng nhu cầu về tiếp cận, khai thác thông tin, dữ liệu phục vụ cho công tác xây dựng chiến lược, hoạch định chính sách, quản lý và điều hành trong lĩnh vực tài chính, ngân sách, đảm bảo tính kịp thời, đầy đủ, công khai, minh bạch, phù hợp thông lệ quốc tế. Đến nay, đã có 06 CSDL chuyên ngành hoàn thành xây dựng và đưa vào triển khai sử dụng, gồm: CSDL thu - chi ngân sách nhà nước; CSDL chuyên ngành Thuế, Kho bạc; Hải quan; Chứng khoán; Giá giai đoạn 1; bên cạnh đó, có 06 CSDL chuyên ngành đã được sử dụng và hiện đang tổ chức nâng cấp. Các CSDL chuyên ngành thuộc Đề án Xây dựng CSDL quốc gia về Tài chính được xây dựng với định hướng chú trọng đến việc kết nối, chia sẻ dữ liệu với các đơn vị trong và ngoài ngành Tài chính. 

Bên cạnh việc triển khai xây dựng các hệ thống thông tin, hệ thống cơ sở dữ liệu nhằm từng bước hiện đại hóa công tác quản lý nhà nước trong các lĩnh vực thuế, hải quan, ngân quỹ,... Bộ Tài chính cũng dành nhiều nguồn lực để xây dựng các hệ thống CNTT phục vụ công tác quản lý nội ngành nhằm từng bước nâng cao hiệu quả làm việc của cán bộ, công chức, viên chức ngành Tài chính như: chương trình quản lý văn bản và điều hành của Bộ đảm bảo kết nối liên thông với hệ thống quản lý văn bản của Chính phủ, hiện nay 100% các văn bản đi/đến tại Bộ đều được thực hiện trên quy trình điện tử, trừ các văn bản mật; hệ thống điện tử đa phương tiện hỗ trợ chỉ đạo điều hành; phần mềm kế toán nội bộ; hệ thống thông tin quản lý cán bộ Bộ Tài chính; phần mềm Quản lý tài sản nội ngành Tài chính theo mô hình tập trung; phần mềm thi đua khen thưởng,... đã được triển khai và đưa vào vận hành ổn định.

Hầu hết các lĩnh vực nghiệp vu của ngành Tài chính đã được tin học hóa đáp ứng các yêu cầu của  công tác chuyên môn, sẵn sàng cho việc truy cập và khai thác thông tin phục vụ công tác chỉ đạo điều hành của lãnh đạo các cấp, trong đó đặc biệt quan trọng là các hệ thống thông tin lớn, cốt lõi như: Hệ thống thông tin Quản lý Ngân sách và Kho bạc (TABMIS), Hệ thống quản lý thuế tập trung (TMS), Hệ thống thông quan hàng hóa tự động (VNACCS/VCIS), Hệ thống giám sát hải quan tự động (VASSCM), Hệ thống trao đổi dữ liệu số ngành Tài chính (trung tâm trao đổi thông tin thu NSNN),... Hiện nay một số hệ thống thông tin cốt lõi sau khi đã được triển khai, ứng dụng trong thời gian dài đang được các Tổng cục nghiên cứu xây dựng các hệ thống mới để thay thế như Hệ thống thông tin Ngân sách và Kế toán nhà nước số (VDBas – thay thế cho hệ thống TABMIS) hoặc thuê dịch vụ CNTT thực hiện Hải quan số (thay thế cho hệ thống VNACCS/VCIS).

Ngoài ra, Bộ Tài chính đã tập trung xây dựng mới các hệ thống ứng dụng CNTT mang tính tích hợp cao theo phương thức tập trung trên các lĩnh vực chuyên ngành: thuế, hải quan, ngân sách, kho bạc, chứng khoán, dự trữ; từng bước hình thành hệ thống thông tin tài chính tích hợp.  

Hệ thống dịch vụ công trực tuyến của Bộ Tài chính được triển khai, sử dụng nền tảng xác thực chung, các đơn vị trực thuộc cũng triển khai Cổng Dịch vụ công trực tuyến dành riêng cho từng đơn vị như: Tổng cục Thuế, Tổng cục Hải quan, Kho bạc Nhà nước,... để cung cấp đầy đủ, kịp thời thông tin và công khai thủ tục hành chính, kết quả giải quyết thủ tục hành chính đến người dân và doanh nghiệp, đã đóng góp lớn vào công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến kiến thức theo từng lĩnh vực. 

Đến nay, Bộ Tài chính có 896 DVCTT, trong đó số DVCTT mức độ 1 là 94; số DVCTT mức độ 2 là 269; số DVCTT mức độ 3 là 81; số DVCTT mức độ 4 là 452 (tổng DVCTT mức độ 3, 4 là 533). Tổng số DVCTT mức độ 3, 4 đã hoàn thành kết nối, tích hợp lên Cổng DVCQG là: 321/533 (đạt tỷ lệ 60,23 %). Trong đó: Tổng cục Thuế 150 DVCTT, Tổng cục Hải quan 72 DVCTT, Kho bạc nhà nước 7 DVCTT, Cơ quan Bộ Tài chính 56 DVCTT, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước 36.

Một số dịch vụ công trực tuyến nổi bật của Bộ Tài chính được người dân và doanh nghiệp đánh giá cao và có số lượng hồ sơ xử lý trực tuyến lớn trong giai đoạn 2016-2020 như: Dịch vụ công cấp mã số cho các đơn vị có quan hệ với ngân sách; dịch vụ khai thuế điện tử, nộp thuế điện tử, hoàn thuế điện tử (99,9% doanh nghiệp tham gia sử dụng dịch vụ khai thuế điện tử, 98,76% doanh nghiệp tham gia sử dụng dịch vụ nộp thuế điện tử, 91,51% doanh nghiệp đề nghị hoàn xuất khẩu, hoàn đầu tư có sử dụng dịch vụ hoàn thuế điện tử, 65% doanh nghiệp đăng ký thuế qua mạng internet); Hệ thống cấp mã chống giả hóa đơn (hóa đơn điện tử); thủ tục hải quan hoàn toàn thực hiện bằng phương thức tự động ở mức độ rất cao trên toàn quốc (hơn 99,65% doanh nghiệp tham gia); công tác kiểm soát, thanh toán, chi trả các khoản chi của ngân sách nhà nước và các nguồn vốn khác được giao theo quy định của pháp luật được thực hiện nhanh chóng, tiện lợi (đã triển khai được 87.684 đơn vị sử dụng ngân sách trên tổng số 89.514 đơn vị giao dịch, đạt tỷ lệ 98%); các hệ thống CNTT hỗ trợ nhà đầu tư và doanh nghiệp báo cáo, công bố thông tin cũng như khai thác thông tin công bố trên thị trường chứng khoán tiếp tục được hoàn thiện và đưa vào hoạt động,...

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng đẩy mạnh công tác kiểm tra, đánh giá, giám sát, bảo đảm an toàn, an ninh mạng cho các hệ thống thông tin toàn ngành, không để xảy ra các sự cố lớn về an toàn thông tin mạng trong giai đoạn 2016-2020.

Với những kết quả đạt được, năm 2018, Bộ Tài chính là cơ quan đầu tiên trong khối cơ quan thuộc Chính phủ Việt Nam và là 1 trong 31 cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp xuất sắc từ các quốc gia và nền kinh tế thành viên được Tổ chức Công nghiệp Điện toán Châu Á - Châu Đại Dương (ASOCIO) bình chọn trao giải thưởng quốc tế “ASOCIO Outstanding User Organization 2018” đối với hạng mục tổ chức ứng dụng CNTT xuất sắc khu vực Châu Á, Châu Đại Dương tại Tokyo, Nhật Bản; Ba năm liên tiếp (2017, 2018, 2019) Bộ Tài chính dẫn đầu bảng xếp hạng kết quả về đánh giá mức độ ứng dụng CNTT và phát triển Chính phủ điện tử của các bộ, cơ quan ngang bộ; Tám năm liên tiếp (từ năm 2013 đến năm 2020) dẫn đầu trong bảng xếp hạng mức độ sẵn sàng cho phát triển và ứng dụng CNTT (Vietnam ICT index) khối các Bộ, cơ quan ngang Bộ. Năm 2020, năm đầu tiên Bộ Thông tin và Truyền thông đánh giá xếp hạng Chuyển đổi số cấp bộ, tỉnh, Bộ Tài chính xếp vị trí thứ nhất trong 18 Bộ cung cấp dịch vụ công.

Định hướng kế hoạch ứng dụng CNTT, phát triển Chính phủ số và bảo đảm an toàn thông tin mạng giai đoạn 2021 -2025, Bộ Tài chính xác định mục tiêu tổng quát như sau:  Bộ Tài chính chủ động áp dụng các thành quả công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, xây dựng nền tảng quản trị hiện đại, cung cấp các dịch vụ tài chính số, tham gia tích cực vào sự phát triển của nền kinh tế số. Năm 2021 cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu phát triển Tài chính điện tử và phấn đấu đến năm 2025 cơ bản thiết lập nền tảng Tài chính số hiện đại, công khai, minh bạch dựa trên dữ liệu lớn, dữ liệu tài chính mở, hệ sinh thái Tài chính số đảm bảo tính hiệu quả và an toàn thông tin toàn diện.

Ngành Tài chính đóng vai trò kiến tạo, kết nối, chia sẻ dữ liệu và các nền tảng số hóa, đáp ứng toàn diện nhu cầu giao dịch tài chính công, nhu cầu khai thác sử dụng thông tin số của Chính phủ, người dân, doanh nghiệp và các tổ chức.

Trên cơ sở các mục tiêu tổng quát, Bộ Tài chính cũng xác định 27 mục tiêu và nhiệm vụ cụ thể, phân công các đơn vị chủ trì và phối hợp tổ chức thực hiện, Kế hoạch được ban hành kèm theo Quyết định số 2042/QĐ-BTC ngày 25 tháng 10 năm 2021 của Bộ trưởng Bộ Tài chính gồm: Bộ Tài chính cung cấp dịch vụ 24/7, sẵn sàng phục vụ trực tuyến bất cứ khi nào người dân, doanh nghiệp cần. 100% cán bộ, công chức, viên chức ngành Tài chính được gắn định  danh số trong xử lý công việc theo lộ trình chung của Chính phủ về định danh, xác thực điện tử. Bộ Tài chính có nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tổng hợp tập trung, có ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa hoạt động.

100% thủ tục hành chính đủ điều kiện theo quy định của pháp luật được cung cấp dưới hình thức dịch vụ công trực tuyến mức độ 4. 100% dịch vụ công trực tuyến được thiết kế, thiết kế lại nhằm tối ưu hóa trải nghiệm người dùng, khi sử dụng được điền sẵn dữ liệu mà người dùng đã cung cấp trước đó theo thỏa thuận, phù hợp với tiêu chuẩn chất lượng. 100% giao dịch trên Cổng Dịch vụ công quốc gia, Cổng Dịch vụ công và Hệ thống thông tin một cửa điện tử của Bộ Tài chính được xác thực điện tử, ngoại trừ các dịch vụ yêu cầu sự hiện diện bắt buộc theo quy định của pháp luật.

Cổng Dịch vụ công và Hệ thống thông tin một cửa điện tử Bộ Tài chính được kết nối, chia sẻ dữ liệu với Cổng Dịch vụ công quốc gia. Tích hợp 100% dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 phổ biến, liên quan tới nhiều người dân, doanh nghiệp được tích hợp lên Cổng Dịch vụ công quốc gia.

Tối thiểu 80% hồ sơ thủ tục hành chính được xử lý hoàn toàn trực tuyến; các hệ thống thông tin của Bộ Tài chính có liên quan đến người dân, doanh nghiệp đã đưa vào vận hành, khai thác được kết nối, liên thông qua nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu; thông tin của người dân, doanh nghiệp đã được số hóa và lưu trữ tại các CSDL quốc gia không phải cung cấp lại.

Tối thiểu 90% người dân và doanh nghiệp hài lòng về việc giải quyết thủ tục hành chính của Bộ Tài chính.

100% các dữ liệu được cung cấp trên Cổng Thông tin điện tử Bộ Tài chính (dữ liệu được phép công bố theo quy định của pháp luật) theo yêu cầu về dữ liệu mở phục vụ phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số.

Cổng Thông tin điện tử Bộ Tài chính hỗ trợ người dân, doanh nghiệp khả năng tương tác thuận tiện, trực tuyến trong các hoạt động quản lý nhà nước của Bộ Tài chính và cung cấp dịch vụ trên nhiều phương tiện truy cập khác nhau, bao gồm cả thiết bị di động.

100% Bộ phận 1 cửa được ứng dụng công nghệ thông tin để giải quyết thủ tục hành chính.
Đẩy mạnh triển khai Cơ chế một cửa quốc gia và Cơ chế một cửa ASEAN đúng kế hoạch, lộ trình triển khai theo chỉ đạo của Chính phủ và Ủy ban chỉ đạo quốc gia về Cơ chế một cửa ASEAN, Cơ chế một cửa quốc gia và tạo thuận lợi thương mại (Ủy ban 1899).

CSDL quốc gia về tài chính được hoàn thành và tích hợp, chia sẻ dữ liệu với các hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu của các bộ, ngành, địa phương. Triển khai, sử dụng điện toán đám mây là nền tảng tính toán chủ đạo phục vụ cho các ứng dụng nghiệp vụ của toàn ngành (không bao gồm những ứng dụng đặc thù, chưa chuyển lên hoạt động trên điện toán đám mây).

100% các đơn vị trong ngành Tài chính triển khai bảo đảm an toàn thông tin theo mô hình 4 lớp. 100% hệ thống có triển khai giám sát, điều hành an toàn, an ninh mạng (SOC). 100% hệ thống thông tin được bảo đảm an toàn theo cấp độ, theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật. 100% các cán bộ làm công tác an toàn thông tin được đào tạo, tập huấn, diễn tập ứng cứu, khắc phục sự cố. 100% cán bộ công chức, viên chức được đào tạo nâng cao nhận thức về an toàn thông tin.