Ông Võ Thành Hưng, Vụ trưởng Vụ Ngân sách Nhà nước
trình bày báo cáo tại Hội nghị toàn thể Mạng lưới Quản lý chi tiêu công Châu Á. Ảnh: TT.
Hội nghị toàn thể PEMNA năm 2019 là hội nghị quốc tế quy mô lớn, với sự tham gia của gần 150 đại biểu đến từ 14 quốc gia thành viên PEMNA (Brunei, Campuchia, Trung Quốc, Indonesia, Hàn Quốc, Lào, Malaysia, Mông Cổ, Myanmar, Philipines, Singapore, Thái Lan, Timor-leste, Việt Nam) và các tổ chức quốc tế như World Bank, IMF, OECD, USOTA, UNESCAP.
Ông Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới đánh giá Việt Nam là quốc gia đang chuyển mình. Quốc gia đã trải nhiệm tốc độ tăng trưởng bình quân 6,5% trong năm năm qua. Tỷ lệ nghèo đã giảm từ khoảng 21% năm 2010 xuống 9,8% năm 2016. Định mức tín nhiệm quốc gia của Việt Nam đã được nâng cấp lên “BB”, cho thấy những cải thiện về thể chế của Chính phủ và triển vọng trưởng trưởng kinh tế dài hạn.
Ông Ousman Dione, Giám đốc quốc gia Ngân hàng thế giới tại Việt Nam.
Nhìn từ nhiều hướng, những tiến bộ của Việt Nam phản ánh tiến bộ chung của Đông Á. Thực chất, đó là sự kế tiếp của các nền kinh tế Đông Á đi lên quốc gia thu nhập thấp sang quốc gia thu nhập trung bình trong nửa thế kỷ qua. Sự trỗi dậy của Đông Á được phản ánh qua sự nổi lên của năm nền kinh tế lớn trong ASEAN (Indonesia, Philippines, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam). Nhưng đằng sau mức tăng trưởng chung của khu vực là những chênh lệch mà các quốc gia đang nỗ lực giải quyết. (Chẳng hạn, Việt Nam và Campuchia có mức thu nhập theo đầu người lần lượt chỉ bằng 5% và 3% so với mức thu nhập cao bình quân trong khu vực.)
“Sự thành công của mô hình phát triển Đông Á chủ yếu dựa vào ba trụ cột: Định hướng đối ngoại (nghĩa là hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu), đầu tư cho con người và quản trị kinh tế lành mạnh. Vì đây là hội nghị của Mạng lưới Quản lý Chi tiêu Công tại Châu Á (PEMNA), cho phép tôi tập trung vào trụ cột thứ ba trong chiến lược phát triển của khu vực – nghĩa là quản trị kinh tế. Tôi muốn chia sẻ suy nghĩ của mình theo ba ý: Một là quản trị kinh tế được phản ánh thế nào trong sự trỗi dậy của Đông Á; hai là vì sao tăng trưởng bền vững và bao trùm ngày càng trở nên thách thức hơn trong trung và dài hạn; và ba là tại sao PEMNA rất phù hợp để giúp các quốc gia xử lý những thách thức mới nổi trên”, ông Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới nói.
Để đạt được thành công như ngày nay, các nhà hoạch định chính sách của Đông Á đã nhận thức được rằng phát triển bền vững đòi hỏi phải quản trị kinh tế đáng tin cậy và có năng lực, bắt đầu bằng ổn định kinh tế vĩ mô và kỷ cương tài khóa trong dài hạn.
Quản trị kinh tế đáng tin cậy và có năng lực được phản ánh trong việc khu vực từng bước cải thiện điểm số về “hiệu quả quản trị nhà nước”. Chỉ số quản trị nhà nước toàn cầu là đánh giá được quốc tế công nhận về quản trị nhà nước của các quốc gia, dựa trên dữ liệu tổng hợp từ nhiều nguồn để đưa ra điểm số tương quan. Hiệu quả của chính phủ là một trong sáu nội dung đánh giá, bao gồm các yếu tố như chất lượng dịch vụ công, chất lượng và sự độc lập của công vụ, chất lượng hoạch định và triển khai chính sách. Giữa thập kỷ 1990, các quốc gia đang phát triển ở Đông Á có thứ hạng khá thấp so với các quốc gia thu nhập thấp và trung bình khác trên toàn cầu, nhưng đến năm 2016 đã có mười quốc gia cùng nhau đuổi kịp và vượt mức bình quân của các quốc gia thu nhập trung bình. Dĩ nhiên, trong nhóm các quốc gia nay, một số còn trội hơn các nước khác so với bình quân của các quốc gia thu nhập trung bình.
Tuy nhiên, ông Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới nhấn mạnh rằng hiện đang có những thách thức mới nổi trên nhiều mặt. Các quốc gia cần xác định và điều chỉnh cách tiếp cận đã từng phù hợp trong quá khứ nếu muốn chèo lái hiệu quả trong môi trường toàn cầu mới. Một số thách thức trong đó ngày càng lớn lên theo thời gian, một số chỉ mới nổi lên trong một hai năm nay. Trong báo cáo chủ đạo gần đây của Ngân hàng Thế giới với tên gọi “Đông Á đang trỗi dậy: Chèo lái trong một thế giới thay đổi”, các chuyên gia kinh tế của chúng tôi đã trích dẫn ba thách thức đối với mô hình tăng trưởng của khu vực: Tăng trưởng năng suất chậm, rủi ro về tăng trưởng bao trùm, và thách thức về hiệu quả của chính phủ. Yếu tố sau phản ánh tầng lớp trung lưu đang lớn mạnh nhanh chóng trong khu vực, có tiếng nói nhiều hơn và hiểu hơn về chất lượng dịch vụ công và kỳ vọng chính phủ thực hiện tốt hơn. Bên cạnh đó là những thách thức gần đây trên toàn cầu: sự mở rộng của chính sách bảo hộ thương mại ở các nền kinh tế lớn, bất định chính sách tiếp tục diễn ra ở châu Âu, nợ tăng lên ở các nước đang phát triển đang muốn đẩy mạnh đầu tư. Đối mặt với những thách thức mới nổi đó, Bộ Tài chính cần đóng vai trò tạo thuận lợi qua chính sách tài khóa hiệu quả và quản lý rủi ro tài khóa ở các quốc gia thu nhập trung bình.
Các chủ đề của PEMNA tại hội nghị này là đóng góp hữu ích để trang bị cho Bộ Tài chính nhằm chèo lái trong môi trường mới của khu vực và toàn cầu. Chẳng hạn, tăng cường thu để đảm bảo bền vững tài khóa là chủ đề hết sức phù hợp trong khu vực. Nghiên cứu của Ngân hàng cho thấy huy động thu trong nước ở các quốc gia đang phát triển Đông Á hiện tương đối thấp so với các quốc gia thu nhập cao và trung bình ở những khu vực khác. Nhiều quốc gia Đông Á đang dựa vào thuế gián thu, như thuế: GTGT và TTĐB, có tính lũy thoái cao, trong khi thuế trực thu (như thuế thu nhập cá nhân) chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ so với những gì chúng tôi thấy ở các nền kinh tế tiên tiến. Bên cạnh đó là những thách thức mới trong huy động thu: Chẳng hạn, hệ thống thuế của chúng ta cần thích ứng và xử lý những rủi ro mới nổi về chuyển giá và chuyển lợi nhuận giữa các quốc gia, cũng như sự bùng bổ của dịch vụ số hóa xuyên biên giới. Khi nhu cầu về dịch vụ tăng lên, chúng ta cần đảm bảo hệ thống thuế có đủ năng lực huy động đủ nguồn lực nhằm đảm bảo bền vững đồng thời duy trì được môi trường thuế hiệu quả và thân thiện với tăng trưởng.
Tái cơ cấu ngân sách cũng là chủ đề quan trọng được PEMNA xử lý, vì nhiều quốc gia tự thấy dư địa tài khóa còn hạn hẹp để đáp ứng nhu cầu của người dân. Vì vậy các quốc gia đang tìm kiếm giải pháp nhằm giảm tăng chi thường xuyên, chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách để chuyển hướng chi tiêu cho các lĩnh vực ưu tiên hơn.
Triển khai kế toán dồn tích cũng phù hợp cho Cộng đồng hành nghề kho bạc (T-CoP) để thảo luận vì các nhà hoạch định chính sách cần hiểu chi phí thực tế của việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ để có thể ra quyết đinh có căn cứ giữa các phương án khác nhau. Vào tháng 10/2018, Báo cáo giám sát tài khóa của IMF công nhận bảng cân đối tài sản của khu vực công thể hiện bức tranh đầy đủ nhất về của cải của khu vực công. Khi trình bày được toàn bộ tài sản có và tài sản nợ cộng dồn thuộc kiểm soát của chính phủ, bảng cân đối tài sản cho thấy toàn bộ những gì chính phủ có và nợ, vì vậy cho thấy bức tranh tài khóa toàn diện để làm căn cứ ra quyết định, ngoài vấn đề nợ và bội chi.
Theo ông Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới, chủ đề quản lý nợ an toàn và bền vững là chủ đề rất thời sự. Trong hội nghị mùa xuân của IMF – Ngân hàng Thế giới, vừa kết thúc tháng trước, các bộ trưởng tài chính đã bày tỏ tiếp tục quan ngại về khối lượng huy động vốn cho hạ tầng toàn cầu tăng lên nhanh chóng có thể dẫn đến mức nợ thiếu bền vững ở một số quốc gia. Trong công bố báo chí cuối cùng, họ kêu gọi nâng cao minh bạch hơn nữa về nợ khu vực công và tư nhân. Thách thức của các cán bộ quản lý tài chính công trong khu vực của chúng ta là đảm bảo chi phí thực của hợp đồng nợ phải minh bạch và trả nợ phải bền vững đồng thời đảm bảo đầu tư bằng nguồn đó phải đem lại lợi ích kinh tế cao nhất.
Tại Hội nghị, Đoàn đại biểu Việt Nam sẽ trình bày các tham luận liên quan đến việc cơ cấu lại NSNN và quản lý nợ công; định hướng hoàn thiện các chính sách ưu đãi thuế nhằm thu hút đầu tư, đảm bảo mục tiêu bền vững tài khóa; kinh nghiệm của Việt Nam trong quản lý nợ công thận trọng và bền vững; mô hình và chức năng của KBNN Việt Nam trong bối cảnh quản lý tài chính công hiện đại; kinh nghiệm của Việt Nam về phát hành trái phiếu Chính phủ và quản lý danh mục trái phiếu; báo cáo tài chính nhà nước tại Việt Nam.
Theo báo cáo của đoàn đại biểu Việt Nam, kết quả cơ cấu lại thu ngân sách nhà nước (NSNN) trong 4 năm 2016-2019 tổng thu NSNN đạt gần 24,9% GDP. Thu nội địa 2018 đạt gần 83 tổng thu NSNN; tỷ trọng thu ngân sách trung ương giảm còn gần 55% tổng thu NSNN; sửa đổi một số luật thuế TNDN, TNCN, TTĐB, GTGT; kê khai, nộp, hoàn thuế điện tử, giao dịch qua ngân hàng thương mại, rút ngắn thời gian nộp thuế từ 537 giờ xuống còn 117 giờ. Bên cạnh đó, tổng chi NSNN gần 28,9% GDP, chi đầu tư phát triển đạt gần 28% tổng chi NSNN; tỷ trọng chi thường xuyên 62,5% tổng chi NSNN. Chi thường xuyên ưu tiên các lĩnh vực giáo dục-đào tạo; y tế; quốc phòng; an ninh; chi đầu tư tập trung phát triển hạ tầng giao thông. Tăng cường kỷ luật NSNN (chuyển nguồn, đấu thầu mua sắm,…). Bội chi NSNN được kiểm soát, giảm so dự toán, đạt 3,7% GDP. Giảm tốc độ tăng nợ công còn khoảng 8,2% (2011-2015 là 18,1%). Tỷ lệ nợ công giảm từ 63,7%GDP năm 2016 xuống còn 58,4%GDP năm 2018. Năm 2011, kỳ hạn phát hành trái phiếu Chính phủ là 3,9 năm, năm 2016 là 8,7 năm, năm 2018 là 12,7 năm. Lãi suất trái phiếu bình quân năm 2011 là 12%, năm 2016 là 6,3% và 2018 là 4,71%. Cơ cấu vay trong nước – ngoài nước đã đổi từ 40/60 thành 60/40.
Cũng tại Hội nghị, các nhà quản lý, cán bộ quản lý ngân sách và kho bạc nhà nước Việt Nam có cơ hội được trao đổi, học học và chia sẻ kinh nghiệm về quản lý tài chính công với các quốc gia thành viên và các chuyên gia quốc tế.
(Phương An - Nguồn trích từ Tạp chí Tài chính điện tử - Bộ Tài chính)